Prawo pierwokupu daje osobie lub częściej instytucji pierwszeństwo zakupu nieruchomości w przypadku, gdy jej obecny właściciel decyduje się na jej sprzedaż. Prawo pierwokupu dotyczy np. działek leśnych lub rolnych, a szczegóły jego stosowania reguluje kodeks cywilny. Do czego przepisy zobowiązują strony transakcji.

Niektóre transakcje kupna-sprzedaży na rynku nieruchomości mogą być zrealizowane dopiero w sytuacji, gdy osoba fizyczna lub inny uprawniony podmiot zrezygnują z przysługującego im prawa pierwokupu.

Na czym polega prawo pierwokupu?

Prawo pierwokupu może wynikać z zapisów ustawy i w takiej sytuacji będzie przysługiwać jednostkom samorządowym, współwłaścicielom, dzierżawcom (w przypadku nieruchomości rolnych) bądź Skarbowi Państwa.

Pierwszeństwo zakupu przez określoną osobę może również zostać ustalone w umowach. Rozwiązanie takie dość często jest stosowane w umowie najmu lub umowie dzierżawy. Daje ono możliwość zakupu nieruchomości w pierwszej kolejności przez osobę, która do tej pory wynajmowała lub dzierżawiła określoną w umowie nieruchomość.

Możliwość rezygnacji z przysługującego prawa

Zgodnie z takimi zapisami właściciel jest zobowiązany sprzedać nieruchomość osobie, która jest wskazana w umowie. Uprawniony nie jest jednak zobowiązany do zakupu. Może skorzystać z przysługującego prawa, ale może również z niego zrezygnować. Dopiero w takiej sytuacji właściciel będzie mógł zrealizować transakcję z osobą trzecią. Osoba uprawniona do skorzystania z pierwokupu nie może jednak tego prawa przenieść na kogoś innego.

Pierwokup musi być zastosowany jedynie w przypadku, gdy właściciel chce przenieść prawo własności na inną osobę na podstawie umowy kupna-sprzedaży. Postanowienia dotyczące pierwokupu nie obowiązują, jeśli nieruchomość zostanie przekazana w inny sposób np. na podstawie umowy darowizny.

Jak przebiega transakcja?

Właściciel nieruchomości ma możliwość wystawienia jej na sprzedaż i po znalezieniu osoby zainteresowanej ustala z nią warunki transakcji. Notariusz sporządza warunkową umowę kupna-sprzedaży, o czym musi zostać poinformowana osoba lub instytucja, której przysługuje prawo pierwokupu. W przypadku transakcji dotyczącej działki rolnej zgodnie z ustawą należy powiadomić Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, który działa na rzecz Skarbu Państwa. Lasy Państwowe reprezentują Skarb Państwa w przypadku transakcji, której przedmiotem będzie działka leśna.

Osoba uprawniona do pierwokupu musi podjąć decyzję w ciągu miesiąca od doręczenia zawiadomienia. Jeśli skorzysta z przysługującego prawa, to transakcja jest realizowana na warunkach ustalonych wcześniej między stronami, chyba że szczególne zapisy dotyczące określonego rodzaju transakcji będą mówiły inaczej.

W przypadku rezygnacji dochodzi do skutku transakcja między sprzedającym a osobą trzecią. Kupujący dokonuje płatności w ustalonej kwocie, staje się właścicielem nieruchomości i na podstawie przygotowanych wcześniej dokumentów składa wniosek o wpis własności do księgi wieczystej nieruchomości.